Z jednej strony, mogą rozwijać umiejętności i dostarczać rozrywki, ale z drugiej – niosą ze sobą ryzyko uzależnienia behawioralnego, które może mieć negatywne skutki dla zdrowia fizycznego i psychicznego dziecka. Mowa o grach wideo. Jak rozpoznać oznaki uzależnienia i co zrobić kiedy zauważymy je u swojego dziecka?

Czym jest uzależnienie od gier?

Uzależnienie behawioralne to zaburzenie, w którym dziecko staje się nadmiernie zaabsorbowane jedną czynnością – w tym przypadku graniem w gry komputerowe – i traci kontrolę nad czasem spędzanym na tej aktywności. Gry, zwłaszcza te o dużej dynamice, jak gry sieciowe (MMORPG), mogą prowadzić do silnej zależności emocjonalnej i psychicznej​. Dzieci, które spędzają zbyt dużo czasu w wirtualnym świecie, mogą zaniedbywać inne sfery życia, takie jak nauka, relacje społeczne, czy rozwój osobisty.

Jak gry wpływają na rozwój dzieci?

Raport „Polish Gamers Kids 2022” pokazuje, że 85% dzieci w wieku od 9 do 15 lat regularnie gra w gry komputerowe. Gry mogą mieć pozytywny wpływ na rozwój dziecka – uczą strategicznego myślenia, planowania, rozwijają umiejętności manualne i analityczne. Dzieci nierzadko dzięki grom odkrywają nowe zainteresowania, a niektóre marzą nawet o karierze zawodowego gracza​ e-sportowego. Jednakże, gdy granie staje się główną formą spędzania czasu, a inne aktywności, takie jak spotkania z przyjaciółmi, czy nauka są spychane na dalszy plan, może to prowadzić do problemów​.

To, że gry mogą rozwijać jest w pewnym stopniu prawdą. Natomiast często to taka racjonalizacja używania,  usprawiedliwienie dla samego siebie i dla rodziców, którzy zabraniają grać. Nienadzorowane granie ma potencjał wywrotowy, tzn. hamujący rozwój, podtrzymujący różne trudności, które nierzadko leżą pod spodem tego nadużywania – tłumaczy Jarosław Bugaj, psycholog, psychoterapeuta uzależnień.

Oznaki uzależnienia od gier

Rozpoznanie uzależnienia behawioralnego u dziecka może być trudne, zwłaszcza na wczesnym etapie. Istnieją jednak pewne sygnały ostrzegawcze, na które rodzice powinni zwrócić uwagę:

  • Zaburzenia snu i zarywanie nocy,
  • Zaniedbywanie higieny osobistej,
  • Zmiany w zachowaniu – dziecko staje się drażliwe, agresywne lub reaguje gniewem na próby ograniczenia czasu spędzanego na graniu​,
  • Zaniedbywanie obowiązków – dziecko przestaje wykonywać swoje zadania szkolne i domowe,​
  • Zmiany fizyczne – zmęczenie, wady postawy, przybieranie na wadze lub chudnięcie​.

Dlaczego niektóre gry są bardziej uzależniające?

Jedne gry komputerowe mają większy potencjał uzależniający niż inne. Wpływa na to kilka czynników:

  • Dynamika emocjonalna – gry, które szybko angażują emocje, wzbudzają ekscytację, złość czy strach, mogą być bardziej uzależniające,
  • Społeczny aspekt gier – gry sieciowe, w których gracze tworzą drużyny czy gildie, dają poczucie przynależności do grupy. Dzieci czują presję, by spędzać więcej czasu w grze, aby nie stracić swojej pozycji wśród rówieśników​,
  • Stałe aktualizacje – gry internetowe są stale rozwijane, co sprawia, że dziecko nigdy nie wie, czego może się spodziewać po kolejnym zalogowaniu. Ciągłe odkrywanie nowości wzmaga potrzebę regularnego powracania do gry.

Warto pamiętać o osobowościowym dopasowaniu gry i historii postaci z gry do gracza. Tam bardzo często nie ma przypadku. To, że ktoś jest z takiej krainy, ma takie umiejętności, taki status bardzo często koresponduje z niezaspokojonymi potrzebami dziecka. Może być to forma kompensacji podobnej do alkoholowej, czy kokainowej. To indywidualna preferencja konkretnego gracza. W związku z tym łatwiej i częściej będzie wybierać grę, która koresponduje z jego niezaspokojonym potrzebami – wyjaśnia Jarosław Bugaj.

Jakie kroki mogą podjąć rodzice?

Rodzice odgrywają kluczową rolę w kontrolowaniu czasu spędzanego przez dziecko na graniu. Oto kilka praktycznych kroków, które mogą pomóc w zapobieganiu uzależnieniu:

    • Ustalanie limitów czasowych – określenie maksymalnego czasu, jaki dziecko może spędzać na graniu każdego dnia​,
    • Edukacja na temat gier – rodzice powinni znać treść gier, w które gra ich dziecko, oraz korzystać z ratingów wiekowych, takich jak PEGI, które informują o tym, do graczy w jakim wieku adresowany jest tytuł,
    • Rozmowa z dzieckiem – zachęcanie dziecka do otwartej rozmowy o jego zainteresowaniach grami, pytanie, co dokładnie lubi w danej grze i dlaczego​,
    • Proponowanie alternatyw – aktywności fizyczne, zajęcia artystyczne, czy hobby mogą pomóc dziecku w rozwijaniu zainteresowań poza ekranem​.

Kiedy należy szukać pomocy?

Jeśli rodzice zauważą u swojego dziecka objawy wskazujące na uzależnienie, powinni rozważyć konsultację ze specjalistą. Ważne jest, aby nie ignorować sygnałów, takich jak trudności w kontrolowaniu czasu spędzanego na graniu, agresywne zachowania, czy problemy szkolne​.

Terapia uzależnień behawioralnych, zwłaszcza w kontekście dzieci i młodzieży, wymaga zaangażowania całej rodziny. Rodzice powinni być aktywnymi uczestnikami procesu terapeutycznego, ponieważ uzależnienie dziecka ma wpływ na dynamikę rodzinną​.

Gry komputerowe same w sobie nie są złe, ale kluczowe jest zachowanie równowagi i zdrowego podejścia do tej formy rozrywki. Rodzice odgrywają istotną rolę w monitorowaniu czasu spędzanego przez dziecko na graniu oraz w zapewnieniu, że gry nie stają się substytutem innych ważnych aktywności. Zwracając uwagę na sygnały ostrzegawcze, rozmawiając z dzieckiem i wprowadzając odpowiednie zasady, można skutecznie zapobiegać uzależnieniu behawioralnemu od gier.

Zapraszamy do odsłuchania czwartego odcinka podcastu „Zdrówko. Porozmawiajmy o zdrowiu dzieci” pt. „Gra (czy) nałóg?”

Podcast do odsłuchania/ zobaczenia na:

Zapraszamy również do grupy podcastu „Zdrówko. Porozmawiajmy o zdrowiu dzieci” na facebook’u:

https://www.facebook.com/groups/zdrowkoporozmawiajmyozdrowiudzieci

Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.