W dobie cyfryzacji rodzice często stają przed trudnym zadaniem zrównoważenia korzyści płynących z używania nowych technologii i zagrożeń jakie stwarzają. Zrozumienie problemu, jego przyczyn oraz mechanizmów działania jest kluczowe, aby skutecznie chronić najmłodszych. Samych czynników mogących być tzw. wyzwalaczami ryzykownych zachowań, jest dużo więcej. Monika Borkowska-Żebrowska, kierowniczka Działu Profilaktyki w Miejskim Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie, przedstawia istotne informacje oraz wskazówki, jak wspierać dzieci w zdrowym funkcjonowaniu.

Utrata kontroli

Uzależnienia behawioralne definiuje m.in. utrata kontroli nad zachowaniem, które początkowo przynosi przyjemność i działa uspokajająco, ale z czasem zaczyna dominować w życiu osoby, prowadząc do destrukcji. W odróżnieniu od uzależnień od substancji psychoaktywnych, uzależnienia behawioralne nie mają bezpośredniego komponentu biologicznego. Jednak ich mechanizm jest podobny: działania wyzwalają wyrzut dopaminy, która daje uczucie satysfakcji, ale z czasem organizm wymaga coraz większej dawki tej „nagrody”.

Warto zwrócić uwagę, że pełne uzależnienie rozwija się latami – proces ten trwa średnio około trzynastu lat. Oznacza to, że zarówno rodzice, jak i nauczyciele powinni być czujni na wczesne symptomy, które mogą wskazywać na początek problemu.

Rola rodziców

Na podatność dziecka na uzależnienie wpływa wiele czynników. Mogą być to problemy rodzinne, trudności w szkole, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem, czy trudności w relacjach rówieśniczych. Szczególnie narażone są dzieci w okresie dorastania, kiedy zmiany biologiczne i emocjonalne mogą sprzyjać zachowaniom ryzykownym.

Rodzice odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu uzależnieniom behawioralnym. Warto zacząć od wprowadzenia zasad korzystania np. z urządzeń cyfrowych, które obowiązują wszystkich domowników. Jak zauważa Borkowska-Żebrowska, dzieci najlepiej uczą się przez naśladowanie, dlatego ważne jest, aby rodzice sami stosowali zasady higieny cyfrowej, np. nie zabierali telefonów do sypialni, czy ograniczali korzystanie z urządzeń podczas wspólnych posiłków.
Warto także zadbać o rozwijanie pasji i zainteresowań dziecka. Jeśli młody człowiek ma alternatywne formy spędzania czasu, łatwiej będzie mu znaleźć równowagę między światem cyfrowym, a rzeczywistością. Sport, muzyka, sztuka, czy inne zajęcia pozaszkolne mogą pełnić rolę zdrowej przeciwwagi.

Kiedy problem już istnieje

Jeśli rodzic podejrzewa u dziecka uzależnienie behawioralne, pierwszym krokiem powinno być przeprowadzenie obserwacji. Eksperci zalecają tygodniowe monitorowanie czasu spędzanego na urządzeniach, długości snu oraz innych aktywności dziecka. Na tej podstawie można ocenić, czy problem rzeczywiście istnieje. W przypadku potwierdzenia obaw warto skonsultować się z terapeutą specjalizującym się w uzależnieniach behawioralnych. Proces terapii obejmuje nie tylko dziecko, ale także całą rodzinę, która powinna wspierać je w procesie zmiany.

Jak podkreśla Monika Borkowska-Żebrowska, uzależnienia rozwijają się przez lata i wymagają długotrwałego procesu zdrowienia. Dlatego kluczowe jest, aby rodzice nie przerywali terapii zbyt wcześnie, nawet jeśli zauważą poprawę. Szybkie efekty mogą być powierzchowne, a niekontynuowanie pracy nad problemem grozi nawrotem uzależnienia.

Podsumowanie

Uzależnienia behawioralne to wyzwanie, z którym coraz częściej muszą mierzyć się rodzice, wychowawcy i terapeuci. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie problemu, zrozumienie jego przyczyn i mechanizmów oraz wprowadzenie odpowiednich działań profilaktycznych. Bliskie relacje z dzieckiem, wspierające rozmowy oraz budowanie zdrowych nawyków mogą ustrzec dziecko przed tym problemem.

 ***

Zapraszamy do słuchania  podcastu „Zdrówko. Porozmawiajmy o zdrowiu dzieci”

Odcinki do odsłuchania/ zobaczenia na:

Zapraszamy również do grupy podcastu „Zdrówko. Porozmawiajmy o zdrowiu dzieci” na facebook’u:

https://www.facebook.com/groups/zdrowkoporozmawiajmyozdrowiudzieci

Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.