Dzieci (i dorośli!) coraz częściej zmagają się z uzależnieniami behawioralnymi. Problem ten obejmuje m.in. nadmierne korzystanie z internetu, gier komputerowych, mediów społecznościowych, czy kompulsywne zakupy online. Dane Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom pokazują, że 20% uczniów zmaga się z objawami uzależnienia, a z badań Krakowskiego Instytutu Logoterapii, wykonanych na próbie 11 tysięcy uczniów ze szkół podstawowych w województwie małopolskim wynika, że co piąty nastolatek wykazuje objawy uzależnienia od internetu. Jak sobie poradzić z problemem i gdzie szukać pomocy? Poniżej wskazówki doktora Romana Soleckiego, psychoterapeuty uzależnień i pedagoga.

Rodzic nie stawia diagnozy

Ponad 460 tysięcy Polaków powyżej 15. roku życia jest zagrożonych uzależnieniem od internetu, a ponad 27 tysięcy zmaga się z problemem patologicznego hazardu. Dr Roman Solecki zaznacza, że podejrzenia nie zawsze oznaczają kliniczne potwierdzenie uzależnienia.

Musimy pamiętać, że badania przesiewowe pokazują wycinek rzeczywistości. Często jednak wskazują na ryzyko, które wymaga interwencji – tłumaczy ekspert.

Najbardziej narażone są dzieci, które uciekają w świat cyfrowy z powodu trudności emocjonalnych.

Niepokojące sygnały pojawiają się, gdy dziecko traci zainteresowanie innymi aktywnościami, unika kontaktów z rówieśnikami, czy zaniedbuje obowiązki szkolne” – dodaje Solecki.

Doktor jednocześnie zwraca uwagę na fakt, że dziecko jest częścią systemu rodzinnego. Często problem jest odzwierciedleniem trudności w relacjach rodzinnych.

Dziecko, które czuje się niezrozumiane lub zaniedbane emocjonalnie, może uciekać w świat gier, czy internetu, gdzie ma poczucie kontroli i akceptacji – wyjaśnia.

Rodzina odgrywa kluczową rolę w procesie zdrowienia. Wsparcie rodziców, a także włączenie rodzeństwa w proces zmiany, jest niezbędne. Jednocześnie musimy pamiętać o zdrowym rozsądku. Rodzic nie może sam zdiagnozować uzależnienia u dziecka np. tylko na podstawie czasu spędzanego online. Konieczna jest wizyta u specjalisty, który przeprowadzi odpowiednią diagnozę.

Kto może poprowadzić terapię?

Doktor Solecki zwraca uwagę na wybór specjalisty. Czasami spotykamy się z sytuacją, kiedy do gabinetu przychodzi np. mama ze swoim nastolatkiem i mówi, że dziecko brało wcześniej udział w terapii. Na pytanie gdzie, odpowiada, że chodzili do psychologa. Czy był on terapeutą? Nie. A jak często odbywały się spotkania? Raz na dwa tygodnie, raz w miesiącu. W takim razie nie była to terapia uzależnień tylko np. wsparcie psychologiczne.

Warto w tym miejscu wrócić do podstaw, które mogą sprawiać trudności i wyjaśnić, czym zajmują się specjaliści z dziedziny zdrowia psychicznego.

  1. Psychiatra to lekarz, który przede wszystkim zajmuje się farmakoterapią, czyli wsparciem farmakologicznym i diagnozą psychiatryczną pod kątem różnych zaburzeń i chorób. Może być terapeutą, więc może prowadzić terapię, ale zwykle gdy idziemy do psychiatry, to po to, żeby faktycznie zdiagnozował nasze zaburzenia i żeby włączył leczenie.
  2. Drugą profesją jest psychoterapia. Terapia uzależnień jest specyficzną dziedziną w pracy psychoterapeuty. Rozróżniamy 5 podstawowych nurtów, które patrzą na nasze trudności z różnych perspektyw:
    a. psychoterapię poznawczo-behawioralną,
    b. psychoterapię psychodynamiczną,
    c. terapię systemową,
    d. psychoterapię egzystencjalną, do której należy np. terapia Gestalt, czy logoterapia,
    e. psychoterapię integracyjną łączącą różne elementy wielu nurtów.

Kiedy przychodzimy na pierwszą wizytę do specjalisty możemy zapytać, jak będzie wyglądała terapia mojego dziecka, na czym będzie polegała i zdecydować, czy nam to odpowiada. Dla przykładu, terapeuta systemowy będzie pracował z całym systemem rodzinnym, ponieważ w tym podejściu pacjent, który przychodzi do terapeuty, jest na przykład objawem dysfunkcji w całym systemie. I może się okazać, że zachowanie nastolatka, który zgłasza się do terapeuty ze względu na trudności z zachowaniem, z nauką, z uzależnieniem, z autoagresją, jest wynikiem tego, że system rodzinny jest zagrożony rozpadem bo rodzice coraz częściej mówią o rozwodzie lub regularnie się kłócą.

Warto upewnić się, że osoba, do której trafia dziecko, ma odpowiednie kwalifikacje. Ważne jest, aby był to terapeuta uzależnień, który zna specyfikę pracy z tym problemem – zaznacza Solecki.

Rodzice mogą również zwrócić się o pomoc do:

  • szkoły: pedagog lub psycholog szkolny może być pierwszym kontaktem.
  • poradni psychologiczno-pedagogicznej: oferują konsultacje diagnostyczne i wsparcie psychologiczne.
  • poradni leczenia uzależnień: są dostępne zarówno w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), jak i prywatnie.
  • specjalistycznego szpitala psychiatrycznego: szczególnie dla dzieci z objawami depresji, czy z myślami samobójczymi.

Na czym polega terapia uzależnień?

Terapia uzależnień różni się od innych form psychoterapii. Solecki tłumaczy, że w przypadku uzależnień behawioralnych, takich jak internet, czy gry komputerowe, celem nie jest całkowite odstawienie, ale nauka kontrolowanego korzystania.

„Proces terapeutyczny rozpoczyna się od kilku sesji konsultacyjnych, które pozwalają zdiagnozować problem i ustalić cele terapii. Następnie pracujemy nad emocjami dziecka, jego relacjami z rodziną oraz wprowadzamy nowe wzorce zachowań – opisuje Solecki.

Wsparcie rodziców jest kluczowe na każdym etapie terapii. Ekspert podaje kilka praktycznych wskazówek:

  • Buduj zdrowe relacje: rozmawiaj z dzieckiem o jego uczuciach, obawach i sukcesach.
  • Wprowadź zasady higieny cyfrowej: ogranicz czas spędzany przy urządzeniach i ustal strefy wolne od ekranów, np. w sypialni.
  • Bądź wzorem: dzieci uczą się przez naśladowanie, dlatego rodzice powinni również ograniczać swój czas spędzany online.
  • Zainteresuj się pasjami dziecka: zrozum, dlaczego świat gier, czy internetu jest dla niego atrakcyjny.

Proces terapii wymaga czasu i zaangażowania całej rodziny. Doktor Solecki ostrzega, że na początku terapia może wydawać się trudna, ponieważ dziecko zaczyna wyrażać emocje, które wcześniej tłumiło.

Niektórzy rodzice zauważają, że na początku terapii zachowanie dziecka wydaje się gorsze. To naturalna reakcja na zmiany. Ważne, aby dać dziecku przestrzeń na wyrażanie emocji i być cierpliwym – wyjaśnia.

Uzależnienia behawioralne to poważny problem, który wymaga kompleksowego podejścia. Kluczowa jest współpraca z terapeutą, zaangażowanie rodziny i budowanie zdrowych relacji. Proces zmiany wymaga czasu i konsekwencji, ale z odpowiednim wsparciem dzieci mają szansę na zdrowy rozwój i powrót do równowagi.

 ***

Zapraszamy do słuchania  podcastu „Zdrówko. Porozmawiajmy o zdrowiu dzieci”

Odcinki do odsłuchania/ zobaczenia na:

Zapraszamy również do grupy podcastu „Zdrówko. Porozmawiajmy o zdrowiu dzieci” na facebook’u:

https://www.facebook.com/groups/zdrowkoporozmawiajmyozdrowiudzieci

Projekt realizowany przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego.